4. το πογκόμ…

Στην Αίγινα

Το 1977 διορίστηκα ως φιλόλογος καθηγητής και προτίμησα να υπηρετήσω στην Αίγινα.
Όπου και πέρασα καλά για μια 5ετία με τον μακαριστό Μητροπολίτη Ύδρας Ιερόθεο.

Όταν τον πρωτοεπισκέφτηκα, για να του ζητήσω ενορία με κράτησε αρκετές -δεν θυμάμαι πόσες-ώρες σε αναμονή.
Καθώς αργότερα έμαθα, αυτή την τακτική ακολουθούσε γενικά με τους παπάδες, επειδή ήθελε να τους ταπεινώνει.

Μετέπειτα, γενικά μου φέρθηκε καλά. Εκτός από μια περίπτωση, που αξίζει, από πολλές πλευρές, να την αναφέρω:

Το θαύμα

Ήταν παραμονές της Μεταμορφώσεως. Και με κάλεσε στον «Άγιο Νεκτάριο», για να μου αναθέσει το πανηγυράκι, που γινόταν στο εξωκκλησάκι της της Μεταμορφώσεως στη Σουβάλα.
Συνέτρωγε με κάποιους φίλους του, μεταξύ των οποίων και ο αείμνηστος συγγραφέας βίων αγίων Σώτος Χονδρόπουλος.
Με ρώτησε σχετικά με την ενορία. Και, μεταξύ άλλων, του ανέφερα για μια προσθήκη, που είχαν κάνει στο ναό οι επίτροποι. ΄
Έχασε την ψυχραιμία του:
-«Δε ντρέπεσαι, μου είπε, κι είσαι και μορφωμένος παπάς, να σε κοροϊδεύουν οι χωριάτες!
Ποιος σου είπε ότι μπορεί ο καθένας να κάνει προσθήκες στο ναό, που δεν προβλέπει το σχέδιο»;
Είχε δίκιο. Αλλά και οι χωριάτες είχαν δίκιο. Γιατί με την προσθήκη ομόρφυναν το ναό, που, σύμφωνα με το σχέδιο, ήταν μάλλον ακαλαίσθητος.
Αλλά η προσβλητικότατη συμπεριφορά του απέναντί μου- και μάλιστα ενώπιον των συνδαιτημόνων του- ήταν απαράδεκτη.
Όλη τη μέρα δεν έφαγα και δεν ήπια τίποτε. Κι, όπως ο Μακρυγιάννης μετά τον ξυλοδαρμό του ενώπιον των πανηγυριωτών αποτάθηκε στον Πρόδρομο, έτσι κι εγώ αποτάθηκα στον ΄Αγιο Νεκτάριο:
-«Δεν είναι δυνατόν, έλεγα και ξανάλεγα, εσύ που τόσα έπαθες απ’ τη δεσποτοκρατία, να επιτρέπεις να γίνονται στο χώρο της άσκησής σου τέτοιες βαναυσότητες σε βάρος των παπάδων»!
Και γύρω στα μεσάνυχτα, μου φάνηκε πως άκουσα μια φωνή να μου λέει: –
«Πάρε και γράψε».
Κι έγραψα. Δεν θυμάμαι τι ακριβώς. Γιατί έχασα την επιστολή. ΄Άλλωστε δεν ήταν…δική μου… Περίπου έλεγε:

«Υπάρχουν κάποιοι δεσποτάδες ασκητικότατοι, που νηστεύουν, στις σαρακοστές, τ’ αρνίσια συκωτάκια. Αλλά τρώνε ολοχρονίς τις καρδιές των παπάδων.
Κι αυτό είναι ιδιαίτερα εξοργιστικό, όταν συμβαίνει στο χώρο της άσκησης του Αγίου Νεκταρίου. Ο οποίος τόσα πολλά υπέφερε απ’ το δεσποτικό καθεστώς»!

Δημοσιεύτηκε, με ψευδώνυμο, στη «Χριστιανική».
Και είχε απρόσμενα αποτελέσματα:
Ο Δεσπότης άλλαξε ριζικά. Κι, ευτυχώς, προς το καλύτερο.
Οι παπάδες, που δεν ήξεραν τι μεσολάβησε, απορούσαν και σταυροκοπιόντουσαν, για την προσήνεια και καταδεκτικότητα, με την οποία τώρα τους αντιμετώπιζε…

Αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Συνήθως, μετά από ένα τέτοιο δημοσίευμα οι θηριώδεις γίνονται θηριωδέστεροι. Και μεταβάλλουν τη ζωή των παπάδων από ζούγκλα σε κόλαση.

Ο Σεβ. Ύδρας ήταν η εξαίρεση. Ήταν ένας πανέξυπνος και καλλιεργημένος άνθρωπος. Το περιστατικό αυτό φώτισε τις σκιερές πλευρές της συμπεριφοράς του. Και, αντί να μεθοδεύσει-όπως, κατά κανόνα, συμβαίνει- την εκδίκησή του, αποφάσισε ν’ ακολουθήσει το δρόμο της ταπείνωσης και της μεταστροφής. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το ανθρώπινο και επισκοπικό μεγαλείο.
Μακάρι να συνέβαινε συχνά. Αλλά, δυστυχώς, συμβαίνει σπανιότατα….

το πογκρόμ

Το 1982 μετατέθηκα ως καθηγητής στην Αθήνα. Αλλά ως παπάς εξακολουθούσα να πηγαινοέρχομαι στην ενορία, που είχα στην Αίγινα.
Προσπάθησα να βρω κάποια ενορία στο λεκανοπέδιο της Αττικής, αλλά ματαίως.
Οι δεσποτάδες, που λειτουργούν μεταξύ τους ως συγκοινωνούντα δοχεία, είχαν πληροφορηθεί για τις επαναστατικές μου δραστηριότητες και δεν δέχονταν να με διορίσουν κάπου ως εφημέριο.
Αναφέρω μερικά περιστατικά, που αποκαλύπτουν τη νοοτροπία τους και χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά τους:

(α) Περί ελευθερίας…

Ο Μητροπολίτης Ύδρας, κ. Ιερόθεος, στον οποίο ανήκα εκκλησιαστικά, μου είχε πει:

-«Μ’ αυτά που γράφεις μην περιμένεις να σε δεχτεί κανείς ως εφημέριο. Ωστόσο εγώ θα μεσολαβούσα σε κάποιον Μητροπολίτη, αν μου υποσχόσουνα ότι θα τον υπακούς σ’ ο,τι σου λέει»
-Σεβασμιώτατε, του αποκρίθηκα, εσείς έναντι ποιανού ανταλλάγματος θα πουλούσατε την ελευθερία σας;
-«Έναντι κανενός!»! Είπε, κοιτάζοντάς με τα διεισδυτικά και πανέξυπνά του μάτια.
«Το ίδιο και γω , Σεβασμιώτατε»!, του είπα αποφασιστικά.
Και εκείνος κατέληξε:
-«Θα έλεγα πως έχεις μέσα σου το διάβολο, αν δεν φοβόμουνα πως έχεις το Θεό!…

(β) στο ακουστικό μου…

Είχα κάνει αίτηση στο Μητροπολίτη Περιστερίου, προκειμένου να διοριστώ ως εφημέριος. Και, επειδή ματαίως περίμενα, για αρκετό καιρό,αναγκάστηκα να τον επισκεφτώ:
-«Δεν έχω ενορίες!», μου είπε.
-«Έχετε , αλλά τις έχετε για τους αρχιμανδρίτες!», του απάντησα.
-«Αλήθεια σου λέω, επέμενε. Κι αν δεν με πιστεύεις πάρε αυτή την αίτηση και διάβασέ την. Είναι ενός πολύτεκνου παπά με πέντε παιδιά, που δεν έχω ενορία να του δώσω. Διάβασε, για να καταλάβεις ότι υπάρχουν άλλοι που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από σένα. Ορίστε διαβασέ την. Γιατί δεν την παίρνεις, για να πεισθείς;»
Εγώ δεν την έπαιρνα, γιατί είδα ότι ήταν η δική μου αίτηση. Κι εκείνος επέμενε. Για να τον αιφνιδιάσω:
-«Δεν χρειάζεται, Σεβασμιώτατε, να την πάρω, αφού αυτή η αίτηση είναι δική μου! είπα. Βλέπετε, πως εγώ είμαι αυτός που έχει μεγαλύτερη ανάγκη από μένα»…
-«Α, δική σου είναι! Είπε. Αλλάζοντας χίλια χρώματα και μπερδεύοντας, από αμηχανία, τα λόγια του … Καλά τότε να περιμένεις να σου τηλεφωνήσουμε»..
Και βέβαια επί είκοσι, σχεδόν, χρόνια «περίμενα στο ακουστικό μου”….

(γ) Το μάθημα..

Η παπαδιά μου διαρκώς με προπηλάκιζε: -«Δεν φταίνε αυτοί που δεν σου δίνουν ενορία, μου ’λεγε, αλλά εσύ που δεν ξέρεις να τους μιλήσεις!»
-«Πήγαινε εσύ που ξέρεις να τους μιλήσεις καλύτερα!»! της έλεγα.
Και πήγαμε στην Αρχιεπισκοπή…
Εγώ περίμενα στην είσοδο, στο γραφειάκι του κλητήρα. Και εκείνη αποτάθηκε στον Διαυλείας Αλέξιο, τον μετέπειτα Δεσπότη της Καρδίτσας:
-«Είμαι η παπαδιά του παπα- Ηλία Υφαντή και θέλω να σας μιλήσω», του’ λεγε και του ξανά’λεγε. Κι εκείνος την κράτησε στον προθάλαμο του γραφείου του από το πρωί μέχρι αργά το μεσημέρι, χωρίς, βέβαια, να τη δεχτεί.
-«Αν ήξερε ο κόσμος ποιοι είναι εδώ μέσα και πώς συμπεριφέρονται, μου είπε αγανακτισμένη, θα τους έπαιρνε με τα ξύλο και θα τους έδιωχνε!».
-«Δεν πειράζει, της είπα, φτάνει, προς το παρόν, που εσύ έμαθες. Οι υπόλοιποι μπορεί να χρειαστούν και αιώνες να καταλάβουν».

(δ) η ρεμαλοκρατία

Είχα διαβάσει μια πλημμυρισμένη από αγάπη εγκύκλιο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, σχετικά με τη γιορτή των πολυτέκνων της 1ης Αυγούστου (γιορτή των Μακαββαίων).

«Σε πελάγη ευτυχίας σκέφτηκα πρέπει να κολυμπάνε οι πολύτεκνοι, όταν τη διαβάσουν. Γιατί δεν μπορεί οι εκπρόσωποι της θρησκείας, σαν τους φαρισαίους , που σταύρωσαν το Χριστό άλλα να λένε και άλλα να κάνουν»…

Στις αρχές του Οκτώβρη επισκέφτηκα κάποιον Πρωτοσύγκελλο. ΄Ηταν νεαρός και νεοφώτιστος.Υπερβολικά γλυκερός και μελιστάλακτος:
«Σαν την εγκύκλιο», σκεφτόμουνα, όπως τον κοίταζα. Και θα στοιχημάτιζα, πως οι παπάδες της περιφερείας του θα κινδυνέψουν να πάθουν «ζάχαρο» απ’ το πολύ σιρόπι….
-«Άγιε Πρωτοσύγγελλε, του είπα, σας παρακαλώ να με διορίσετε σε κάποια ενορία. Είμαι πολύτεκνος και έχω ανάγκη».
-«Δεν έχουμε ενορίες»! ήταν η απάντηση.
-«Τρία χρόνια ανεβοκατεβαίνω τα σκαλοπατια της Αρχιεπισκοπής και άλλων Μητοπόλεων του λεκανοπεδίου της Αττικής και μου λένε τα ίδια. Και στο μεταξύ δεκάδες παπάδες-και μάλιστα αρκετοί άγαμοι διορίζονται».
-« Και μένα τι μου το λές»;
-« Είμαι παπάς και είστε εκπρόσωπος της Εκκλησίας, του είπα αγανακτισμένος. Αν δεν το πω σε σας σε ποιον θα το πω!
-«Πήγαινε έξω»!
=« Θα πάω, όταν πρέπει. Δεν βρίσκομαι στο κονάκι σας»!
-« Μήπως θέλεις να ιδείς και το άλλο μου πρόσωπο»;
-«Είμαι περίεργος»!
Ορμάει, λοιπόν, το πανοσιολογιώατο ρεμάλι και με παίρνει στις σπρωξιές. Κι ενώ δεχόμουνα την κακομεταχείριση, αναρωτιόμουνα, αν βρίσκομαι σε χώρο εκκλησιαστικό ή κάπου αλλού…

Το περιστατικό είναι χαρακτηριστικό: Οι δεσποτάδες και τα μαντρόσκυλά τους φορούν το μακιγιάζ της ψεύτικης καλοσύνης και της ανύπαρκτης αγιότητας. Για να εξαπατούν τους αφελείς και τις γυναικούλες. Και μπροστά στον ανυπεράσπιστο παπά κάνουν επιδειξη νταϊλικιού και τραμπουκισμού.

Δηλαδή: Το άλλο πρόσωπο, το αληθινό πρόσωπο των δεσποτάδων και των αυλικών τους είναι η ΡΕΜΑΛΟΚΡΑΤΙΑ!

(ε) ο δημοσιογραφικός φασισμός:

Πιστεύεται γενικά ότι οι δημοσιογράφοι είναι υπερασπιστές των ελευθεριών και των δικαιωμάτων του λαού…
Πολλές φορές, ναι. Αλλά και μερικές, όχι. Ιδιαίτερα, μάλιστα, όταν θίγεται το συνάφι τους.

Στις περιπτώσεις αυτές χρησιμοποιούν τα διάφορα Μ.Μ.Ε., όπως και οι δικτάτορες τα τανκς. Εξοντώνουν τον ανυπεράσπιστο πολίτη. Τον φορτώνουν με όσο βούρκο βαστά η ψυχή τους. Και τον παραδίδουν βορά στην κοινή γνώμη. Και βέβαια δεν του δίνουν τη δυνατότητα να αμυνθεί. …

Συγκεκριμένα: Στα 1985, ένα από τα σχολικά βιβλία, για την πρώτη Λυκείου ήταν και «Η ιστορία του ανθρωπίνου γένους». Ένα καλογραμμένο βιβλίο, που αγαπήθηκε πολύ από τα παιδιά. Πράγμα ασυνήθιστο για τα σχολικά δεδομένα.

Όπου, κατά κανόνα, ανατίθεται η συγγραφή των σχολικών βιβλίων, για λόγους ευνοιοκρατίας, σε ανθρώπους οι οποίοι, ανεξάρτητα απ’ την οποιαδήποτε επιστημοσύνη τους, είναι ατάλαντοι ως συγγραφείς.

Με αποτέλεσμα να βασανίζουν τη σκέψη των παιδιών με παραφορτωμένα και κακοφορτωμένα, με το άχυρο άχρηστων γνώσεων, βιβλία.
Και να προκαλούν, αναπόφευκτα, την αποστροφή και αντιπάθειά των παιδιών.
Η οποία εκδηλώνεται ιδιαίτερα στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς, όταν τα καταστρέφουν ή τα καίνε…

Όσο όμως κι αν το βιβλίο αυτό αγαπήθηκε από τα παιδιά, τόσο και περισσότερο πολεμήθηκε από δύο ετερόκλητες ορθοδοξίες: την κομμουνιστική και την εκκλησιαστική:

Από την πρώτη, γιατί αναφερόταν σε κάποια αρνητικά σημεία του υπαρκτού σοσιαλισμού. Και από τη δεύτερη, γιατί υποστήριζε τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου.

Ο υποφαινόμενος θεώρησα υποχρέωσή μου να υπερασπιστώ το βιβλίο. Και έστειλα στις εφημερίδες μια επιστολή, η οποία- απ’ όσο μπορώ να γνωρίζω- δημοσιεύτηκε στο «Βήμα».

Με αποτέλεσμα να δεχτώ από πολλούς συγχαρητήρια μηνύματα.
Κάποιος όμως δημοσιογράφος, που, όπως φαίνεται, ανήκε σε κάποια φασιστική ορθοδοξία, ενοχλήθηκε.
Και ανέλαβε να παίξει το ρόλο του τραμπούκου, που θα με… έβαζε στη θέση μου. Και βέβαια με πέρασε γενεές δεκατέσσερις…

Την απάντηση μου στο δημοσιογράφο την έστειλα σε όλες τις εφημερίδες.
Κι όμως καμιά δεν τη δημοσίευσε.
Ο μόνος που έγραψε ένα μικρό συμβιβαστικό σχόλιο στο «Έθνος»- μοναδική εξαίρεση-ήταν ο Χρίστος Θεοχαράτος.

Και τότε κατάλαβα πως ανάμεσα στους τόσους φασισμούς και δεσποτισμούς, που γνώριζα, υπήρχε και ο δημοσιογραφικός . Το ίδιο και ίσως περισσότερο επικίνδυνος από πολλούς άλλους…

(στ) η απόφαση:

Κάποια μέρα βρέθηκα στη Σουβάλα της Αίγινας. Και αγνάντευα την τρικυμισμένη θάλασσα, που με είχε αποκλείσει και δεν μ’ άφηνε να γυρίσω στην οικογένειά μου στην Αθήνα.
Πικράθηκα και παραπονέθηκα στο Θεό.
Και μια φωνή από μέσα μου, μου φάνηκε πως μου είπε:
-Και γιατί δεν γράφεις όσα σου συμβαίνουν…
-Να τα βάλω με τα θηρία; αναλογίστηκα…
-Είναι αυτοί θηρία, γιατί εσύ είσαι δειλός! Ήταν η απόκριση.

Κι έτσι πήρα την απόφαση να εκδώσω τον «Αντιδεσποτικό αγώνα». Σε τρόπο, ώστε να μπορώ να παλέψω, όχι μόνο με τον εκκλησιαστικό, αλλά και με κάθε άλλης μορφής δεσποτισμό.

Χωρίς οι εφημερίδες να απορρίπτουν ή να περικόπτουν τα κείμενά μου. Και να τα κάνουν αγνώριστα. Όπως πολύ συχνά συμβαίνει. Ή να γράφουν εναντίον μου, χωρίς να μπορώ να τις αντικρούσω…